رهبرى؛ شورا یا فرد؟!

 

رهبرى؛ شورا یا فرد؟!

موضوعى که هر از گاهى بر زبان افراد رانده مى شود؛ اما به راستى کدام یک؟!

از آنجا که جوامع از افراد و بالتبع سلائق مختلف شکل گرفته اند؛ وجود یک ختم کننده براى هر جامعه اى که بخواهد به اختلافات فرصت عرض اندام ندهد و به هرج و مرج نینجامد؛ امرى ضرورى ست -کسى که دیگران ملتزم به اطاعت او باشند و نه او از دیرگان-

تفسیر نمونه ذیل ایات 7 و 8 حجرات می گوید:

(( این آیات بار دیگر تاءکید مى کند که وجود (رهبر الهى ) براى نمو و رشد یک جمعیت لازم است ، مشروط بر اینکه (مطاع ) باشد نه (مطیع ) پیروان خود. فرمان او را بر دیده گذارند نه اینکه او را براى اجراى مقاصد و افکار محدود خود تحت فشار قرار دهند؛ نه تنها در مورد رهبران الهى این اصل ثابت است که در مسأله (مدیریت ) و (فرماندهى ) همه جا این امر باید حکومت کند.))

بله آنجا که خداوند متعال براى یک اجتماع دو نفره در قالب خانواده؛ رئیس و مرئوس مشخص مى فرماید وپذیرش آن را دلیل بر صالح بودن مى داند در اجتماعات بزرگ تر تا برسد به کل اجتماع مسأله چگونه خواهد بود؟

الرِّجَالُ قَوَّامُونَ عَلَى النِّسَاءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَبِمَا أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوَالِهِمْ فَالصَّالِحَاتُ قَانِتَاتٌ حَافِظَاتٌ لِلْغَیْبِ بِمَا حَفِظَ اللَّهُ... - 34 سوره نساء - مردان ، سرپرست و خدمتگزار زنانند، بخاطر برتریهایى که (از نظر نظام اجتماع ) خداوند براى بعضى نسبت به بعضى دیگر قرار داده است و به خاطر انفاقهایى که از اموالشان (در مورد زنان ) مى کنند، و زنان صالح آنها هستند که متواضعند، و در غیاب (همسر خود) اسرار و حقوق او را، در مقابل حقوقى که خدا براى آنان قرار داده ، مى کنند.

و آن کسى که قرار است در نظام اسلامى خدمت ختم کنندگى وفصل الخطابى را به مردم ارائه دهد رهبرى نظام ست با آن شرایط سخت و سنگینش!

اینک سؤال اساسى این است که این غرض با چه شکل وقیافه اى بهتر قابل حصول است؟ فردى یا گروهى؟!

یکى از جهانى که در ایه 23 شورى: قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبَى وَمَنْ یَقْتَرِفْ حَسَنَةً نَزِدْ لَهُ فِیهَا حُسْنًا إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ شَکُورٌ مى شود بیان کرد: تأثیر عمیق محبت و مودت در اطاعت و تمکین محبین است و تحقق محبت فردى از گروهى به مراتب ساده تر و ریشه دارتر و قابل حفظ تر خواهد بود.

از طرفى پذیرش جمع - به معنى حقیقى اش - به معنى پذیرش آراء متفاوت بوده و خواه ناخواه - روزى نه؛ روزى دیگر- آن تفاوت وتضاد در بدنه اجتماع هم سرایت کرده و قوه اى که انتظار مى رود ختم کننده مناقشات باشد؛ خود گرفتار مناقشات گردد!

از این روست که حق جل وعلى در ایه 29 زمر مى فرماید: ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلًا رَجُلًا فِیهِ شُرَکَاءُ مُتَشَاکِسُونَ وَرَجُلًا سَلَمًا لِرَجُلٍ هَلْ یَسْتَوِیَانِ مَثَلًا الْحَمْدُ لِلَّهِ بَلْ أَکْثَرُهُمْ لَا یَعْلَمُونَ خداوند مثالى زده است : مردى را که مملوک شرکائى است که درباره او پیوسته به مشاجره مشغولند، و مردى را که تنها تسلیم یکنفر است ، آیا این دو یکسانند؟ حمد مخصوص خدا است ولى اکثر آنها نمى دانند!!

لذا با ایه 159 آل عمران: وَشَاوِرْهُمْ فِی الْأَمْرِ فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُتَوَکِّلِینَ در کنار توصیه عقل کل به مشورت؛ محکم کارى را در مقام بیان تکلیف لازم شمرده؛ به نحوى که در مرحله ابلاغ تنها وتنها یک حرف مطرح باشد وسایر دیدگاه ها به فراموشى سپرده شود و این وحدت با رهبر واحد قطعا میسورتر خواهد بود .

البته ناگفته نماند با توجه به غیر معصوم بودن رهبرى؛ مهمترین امتیازى را که در شورا مى توان قائل شد پرهیز از خودرأیى و دیکتاتورى رهبرى ست آنچنان که حضرت امیر(ع) مى فرماید: من استبد برأیه هلک.

اما این معنا در نظام جمهورى اسلامى قابل ترسیم نیست. چرا که علاوه بر شرایط اولیه اى که در مورد رهبرى ذکر شده است؛ ایشان از وجود مشاورانى متعدد- متعهد ومتخصص – بهره مى گیرند و مهمتر از همه مجلس خبرگان فارغ از حب وبغض هاى سیاسى وحزبى؛ ناظر بر رهبرى و فعالیت هاى ایشان هستند!