یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْأَهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (189) بقرة -
درباره هلالهاى ماه از تو سؤ ال مى کنند، بگو: (آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعى ) براى (نظام زندگى ) مردم و (تعیین وقت ) حج است ...
(الْأَهِلَّةِ ) جمع (هلال ) به معنى ماه در شب اول و دوم است. و بعضى گفته اند در سه شب نخستین (هلال ) نام دارد و بعداً به آن (قمر) مى گویند. و بعضى بیش از آن را هلال نامیده اند.
مرحوم (طبرسى ) در (مجمع البیان ) و بعضى دیگر از مفسران بزرگ معتقدند که این واژه در اصل از « اِستِهلالِ صَبِىّ ، یعنى گریه کودک در آغاز تولد » گرفته شده سپس براى آغاز ماه به کار رفته و نیز در آنجا که حاجیان صداى خود را به لبیک بلند مى کنند (أهَلَّ القَومُ بِالحَجِّ ) گفته مى شود.
ولى از کلمات راغب در مفردات عکس این استفاده مى شود که اصل این واژه را همان هلال ماه مى داند که (استهلال صبى ) (گریه کردن کودک ) از آن گرفته شده است .
به هر حال از جمله (یَسْأَلُونَکَ ) که به صورت فعل مضارع به کار رفته معلوم مى شود این سؤ ال کرارا از رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) شده است .
سپس مى فرماید:
(بگو اینها بیان اوقات (طبیعى ) براى مردم و حج است ) (قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ ).
هم در زندگى روزانه از آن استفاده مى کنند و هم در عبادتهایى که وقت معینى در سال دارد در حقیقت ماه یک تقویم طبیعى براى افراد بشر محسوب مى شود که مردم اعم از باسواد و بیسواد و در هر نقطه اى از جهان باشند مى توانند از این تقویم طبیعى استفاده کنند نه تنها آغاز و وسط و آخر ماه را مى توان با آن شناخت بلکه با دقت شبهاى ماه را نیز مى توان تشخیص داد و بدیهى است نظام زندگى اجتماعى بشر بدون تقویم یعنى یک وسیله دقیق و عمومى براى تعیین تاریخ امکانپذیر نیست به همین دلیل خداوند بزرگ براى نظام زندگى این تقویم جهانى را در اختیار همگان قرار داده است .
اصولا یکى از امتیازات قوانین اسلام این است که دستورات آن بر طبق مقیاسهاى طبیعى قرار داده شده است زیرا مقیاسهاى طبیعى وسیله اى است که در اختیار همگان قرار دارد و گذشت زمان اثرى بر آن نمى گذارد.
اما به عکس مقیاسهاى غیر طبیعى در اختیار همه نیست حتى در عصر ما هنوز همه مردم نتوانسته اند از مقیاسهاى جهانى استفاده کنند.
لذا مى بینیم اسلام مقیاس را گاهى وجب ، گاهى گام و گاهى بند انگشتان و گاهى طول قامت و در مورد تعیین وقت ، غروب آفتاب و طلوع فجر و گذشتن خورشید از نصف النهار و رؤ یت ماه قرار داده است .
و از این جا امتیاز ماههاى قمرى بر شمسى روشن مى شود گرچه هر دو از حرکات کواکب آسمان گرفته شده ولى ماههاى قمرى براى همه قابل مشاهده است در حالى که ماههاى شمسى را فقط منجّمان با وسایلى که دارند تشخیص مى دهند که مثلا در این ماه خورشید در مقابل کدام یک از صورتهاى فلکى و کدام برج آسمانى است .
منبع:
تفسیر نمونه
___________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________________
تفسیر قمست دوم آیه:
وَلَیْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَکِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَى وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ (189) بقرة -
و (آن چنان که در جاهلیت مرسوم بود که به هنگام حج ، که جامه احرام مى پوشیدند، از در خانه وارد نمى شدند، و از نقب پشت خانه وارد مى شدند، نکنید!) کار نیک ، آن نیست که از پشت خانه ها وارد شوید، بلکه نیکى این است که پرهیزگار باشید! و از در خانه ها وارد شوید و تقوا پیشه کنید، تا رستگار گردید!
هر کارى راهى دارد و باید از مجراى طبیعى و راهش وارد شد. براى انجام هرکار زمان مناسب ، شیوه مناسب و رهبر مناسب لازم است .
همانگونه که زمان از طرف خداوند به وسیله ماه و هلال معیّن مى شود، رهبرى نیز باید از طرف خداوند تعیین شود.
بنابراین معناى آیه چنین است :
از هلال براى وقت شناسى استفاده کنید و در روش انجام امور، به دستورات آسمانى و رهبران مراجعه کنید و بیراهه نروید. سعادت و خوشبختى ، راهى دارد که باید از راهش وارد شد و در انتخاب زمان ، روش و رهبر از خدا بترسید تا شاید رستگار شوید.
امام صادق علیه السّلام فرمود:
مراد از آیه (وَأْتُوا الْبُیُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا) آن است که:
هر کارى را از راهش وارد شود.
و امامان معصوم علیهم السّلام فرمودند:
ما آل محمّد باب خداوند هستیم .
و پیامبر صلّى اللّه علیه و آله فرمودند:
من شهر علمم و على درب آن است .
منبع:
تفسیر نور
