بلاغ مبین ( تبلیغ و مبلغ در آیات )
...
در رساندن پیام الهی به مردم، رعایت نکته هایی موجب تاثیر گذاری بیشتر است .
البته این بدین معنا نیست که اگر این نکته ها رعایت شود، حتما و بدون استثناء تبلیغ
اثر خواهد داشت، زیرا بسیاری از انبیاء الهی با تمام وجود و با رعایت تمام شرایط،
از دین خداوند تبلیغ کردند، ولی عده ای که زمینه هدایت در وجودشان نبود - مانند
زمین شوره زار - این مجاهدت ها در آنان اثر نداشت و بلکه گاهی اثر منفی در آنان
مشاهده شد .
بر سیه دل چه سود خواندن وعظ نرود میخ آهنین در سنگ
در
هر حال اگر مبلغ این شرایط را رعایت کند، موجب تاثیر گذاری بیشتر در اکثر مردم است
.
با مروری بر معارف قرآن و شیوه های تبلیغی این کتاب آسمانی به نکات
ارزشمندی بر خورد می کنیم که در تبلیغ می تواند راهنمای مبلغان باشد .
در
این نوشتار به برخی از نکات به صورت مختصر و بدون شرح، اشاره می شود . حتما عزیزان
مبلغ، با دقت در این نکته ها به مطالب بیشتری دست خواهند یافت .
1- پیام
باید روشن، ساده، روان و قابل فهم و درک برای همه باشد . از این رو باید از بکار
بردن عبارات و کلمات سخت و نا مانوس و غیر قابل فهم پرهیز کرد . زیرا قرآن کریم می
فرماید: «وما علی الرسول الا البلاغ المبین (1) » و بلاغ مبین یعنی رساندن پیام به
صورت روشن و بدون هر گونه ابهام .
2- فقط از خداوند باید گفت نه از هیچ کس
دیگر . قرآن کریم می فرماید: «الذین یبلغون رسالات الله (2) » و البته پیام خداوند
همان چیزی است که در قرآن و سنت بیان شده است . پس فقط از قرآن و حدیث بگوئیم .
3- باید با ملایمت و نرمی با طرف مقابل سخن گفت و از بکارگیری تندی و خشونت
پرهیز کرد; زیرا نرمی و ملایمت اثر و نتیجه مطلوب تری دارد . قرآن کریم می فرماید:
«وقولا له قولا لینا لعله یتذکر او یخشی (3) » .
4- از اثر بخشی تبلیغ
نباید نا امید بود هر چند طرف خطاب فرعون باشد . «لعله یتذکر او یخشی (4) » .
5- تکیه گاه مبلغ در مقام تبلیغ فقط باید خداوند باشد . پس امید به کسی جز
او نباید داشت . «علیه توکلت (5) » .
6- امید و حرکت مبلغ همیشه باید به
سوی خداوند باشد . «والیه انیب (6) » .
7- توفیق و مساعدت را فقط از خداوند
باید خواست . «وما توفیقی الا بالله (7) » .
8- دلسوز و جدی بودن و خود را
برای نجات و هدایت مردم به آب و آتش زدن از ویژگی های مبلغان موفق است . «حریص
علیکم (8) » .
9- در تبلیغ باید از روی عشق و علاقه و با محبت و مهربانی با
مردم رفتار کرد . «رؤوف رحیم (9) » .
10- در برابر دشمنان قسم خورده و بی
رحم، باید قاطع و سازش ناپذیر و نسبت به مؤمنان باید مهربان و دلسوز بود . «اشداء
علی الکفار رحماء بینهم (10) » .
11- مبلغ باید با تمام وجود خود را از
مردم بی نیاز بداند و به آنان اعلام کند که پاداش و مزد نمی خواهد . «قل لا اسئلکم
علیه اجرا (11) » .
12- حلم و بردباری مبلغ باید بی نظیر بوده، مناسب، درست
و صحیح برخورد کند . «انک لعلی خلق عظیم (12) » .
13- همه مبلغان باید به
فکر انجام وظیفه باشند، نه به فکر اثر گذاری حتمی، فقط باید به وظیفه و تکلیف فکر
کرد . «وما علی الرسول الا البلاغ (13) » .
14- شایسته است که مبلغ دینی با
فصاحت صحبت کند، کلمات زیبا را به کار برد و از کلمات و عبارات غیر متعارف استفاده
نکند . «واخی هارون هو افصح منی لسانا (14) » .
15- در برخورد با مشکلات
جسمی، روحی، زیستی، اجتماعی و غیره باید محکم، ثابت و بدون سستی بود و در مقابل سنگ
اندازی ها استقامت ورزید . «فاستقم کما امرت (15) » .
16- مبلغ نباید همیشه
اثرپذیر بوده و همزنگ محیط و مردم شود، بلکه در برخی از موارد باید مرز خود را از
آنان جدا کند . «فقل لی عملی ولکم عملکم (16) » ، «لا اعبد ما تعبدون (17) » .
17- خیر خواهی در تبلیغ از ویژگی های پیامبران است . «ابلغکم رسالات ربی
وانصح لکم (18) » .
18- در مقام تبلیغ باید امانت را رعایت کرد . «ناصح
امین » .
19- هدف مبلغ از تبلیغ باید اصلاح امور و مبارزه با فساد باشد و
در مقام اصلاح طلبی تمام توان و امکانات خود را بکار گیرد . «ان ارید الا الاصلاح
ما استطعت (19) » .
20- مبلغ باید به آنچه می گوید پایبند باشد و مردم از
او عمل ببینند . «ما ارید ان اخالفکم الی ما انهکم عنه (20) » .
21- برای
موفقیت در تبلیغ باید فقط خوف خدا را در دل داشت و نترسید . «والذین یبلغون رسالات
الله ویخشونه ولا یخشون احدا الا الله (21) » .
22- مبلغ موفق کسی است که
در مقام تبلیغ بر مصائب و ناملایمات صبور بوده، و از کوره در نرود و دلسرد و ناامید
نگردد . «فاصبر کما صبر اولوالعزم من الرسل (22) » ، «ولنصبرن علی ما اذیتمونا (23)
» ، «واصبر وما صبرک الا بالله (24) » ، «واصبر علی ما یقولون (25) » .
23-
در مقام تبلیغ باید هم بشیر بود و هم نذیر «بشیرا ونذیرا» ، نه باید مردم را ناامید
کرد و نه به کلی امیدوار، بلکه باید آن ها را میان بیم و امید و خوف و رجاء نگه
داشت .
24- از بدان، به خصوص بدان فامیل باید فاصله گرفت و راه را از آن ها
جدا کرد . «انی بری ء منک (26) » .
25- مبلغ موظف است در برابر اهل فسوق و
فجور موضع بگیرد و از اعمال آنان اعلام برائت کند . «انی بری ء مما تعملون (27) » ،
«انی بری ء مما تشرکون (28) » .
26- تواضع و فروتنی نسبت به پیروان و هدایت
یافتگان، از مهم ترین نکات در برخوردهای اجتماعی است . «واخفض جناحک لمن اتبعک من
المومنین (29) » .
27- روحانی وظیفه شناس در مقام تبلیغ دین موظف است به
اهل ایمان بها دهد و آن ها را به سرمایه داران و متکبران نفروشد . «ولا تطرد الذین
یدعون ربهم بالغداة والعشی (30) » .
28- چه زیباست که تبلیغ کننده از معارف
دین، در مقام بندگی و عبادت بهتر از دیگران و سر مشق دیگران باشد . «فانا اول
العابدین (31) » .
29- مبلغ باید در آنجا که خداوند اجازه می دهد، به افکار
عمومی احترام بگذارد و با مردم در مسائلی که مربوط به خودشان و زندگی شان است مشورت
نماید و خود سرانه عمل نکند . «وشاورهم فی الامر (32) » .
30- در تبلیغ
باید از خانواده خود و اصلاح و تربیت و هدایت آنان غافل نبود، بلکه باید از آنان
شروع کرد . «وامر اهلک بالصلاة (33) » ، «وانذر عشیرتک الاقربین (34) » .
31- در هیچ لحظه ای نباید از شر و مکر اهل مکر غافل شد . برای رهایی از دست
آنان، خداوند بهترین پناهگاه است . «قل اعوذ برب الناس (35) » ، «قل اعوذ برب الفلق
(36) » .
32- تقویت کردن قدرت تعقل طرف مقابل و به کار انداختن آن در مقام
استدلال یکی از راه های انتقال مفاهیم اعتقادی و اثبات اعتقادات است . «فاسئلوهم ان
کانوا ینطقون (37) » ، «فلما جن علیه الیل رءا کوکبا قال هذا ربی فلما افل قال لا
احب الافلین (38) » .
33- در مقام استدلال می توان با سؤال کردن فطرت خفته
مخاطب را بیدار ساخت . «اتعبدون ما تنحتون (39) » ، «اتعبدون من دون الله ما لا
ینفعکم ولا یضرکم (40) » ، «او لو کان ابائکم لا یعقلون شیئا ولا یهتدون (41) » .
34- استقامت و ماندن تا آخرین وضعیت، و تنها نگذاشتن مردم، مورد تاکید است
. «وذالنون اذ ذهب مغاضبا فظن ان لن نقدر علیه فنادی فی الظلمات ان لا اله الا انت
سبحانک انی کنت من الظالمین (42) » .
35- عدم اظهار نیاز به مردم - حتی در
شدت و نیاز - و بردن حاجات به پیشگاه قاضی الحاجات از ویژگی های معنوی مبلغان
راستین است . «رب انی لما انزلت الی من خیر فقیر (43) » .
36- صراحت لهجه،
شفاف سخن گفتن و پرهیز از سخنان دو پهلو، تاثیر بیشتری در انتقال پیام دارد . «انی
بری ء مما تعملون (44) » ، «انی لعملکم من القالین (45) » ، «اف لکم ولما تعبدون من
دون الله (46) » .
37- برای استدلال و بیان حجت باید زمینه سازی کرد .
«فنظر نظرة فی النجوم فقال انی سقیم (47) » ، «فراغ الی الهتهم فقال الا تاکلون
(48) » .
38- بیان نقاط مثبت جنبه حق، می تواند مخاطب را در استدلال برای
حق، بهتر قانع کند . «الذی خلقنی فهو یهدین والذی هو یطعمنی ویسقین واذا مرضت فهو
یشفین (49) » .
39- مبلغ نباید فضائلی را برای خود ادعا کند که در او وجود
ندارد . «ولا اعلم الغیب ولا اقول انی ملک (50) » .
40- همتا دانستن خود با
خصوصیات مادی و انسانی مردم و اعلام این همتا انگاری برای آنان، شبهات را از دل
آنان زدوده و بر اعتمادشان خواهد افزود . «سبحان ربی هل کنت الا بشرا رسولا (51) »
.
41- دعوت یک روحانی فقط باید برای خدا و به سوی خدا باشد نه به سوی خود
یا گروه و باند خود . «ومن احسن قولا ممن دعا الی الله وعمل صالحا وقال اننی من
المسلمین (52) » .
42- با بیان جملات امید بخش می توان روح مقاومت را در
مردم زنده کرد . «وقال موسی لقومه استعینوا بالله واصبروا ان الارض لله یورثها من
یشاء من عباده والعاقبة للمتقین (53) » .
43- بیان نعمت های الهی و تذکر
دادن نسبت به آن ها، روحیه تعبد و خداگرایی مردم را تقویت می کند . پس باید همچون
انبیاء الهی نعمت های الهی را برشمرد و نسبت به آن ها آگاهی داد . «قال اغیر الله
ابغیکم وهو فضلکم علی العالمین (54) » ، «اذکروا نعمة الله علیکم اذ انجیکم (55) »
.
44- می توان حوادث و تحولات گذشته را بیان کرد و خوبی ها و بدی ها را با
یکدیگر مقایسه نمود، تا مردم با توجه به تجربه های گذشته متذکر شوند . «وذکرهم
بایام الله (56) » .
45- اگر مبلغ دینی می خواهد موقتا جایی برود و مدتی در
میان مردم نباشد، بهتر است کسی را که مورد اعتماد باشد به جای خود مشخص کند و او را
توجیه کرده، راهنمائی های لازم را نسبت به او انجام دهد . «وقال موسی لاخیه هارون
اخلفنی فی قومی واصلح ولا تتبع سبیل المفسدین (57) » .
46- حال که خداوند
متعال توفیق تبلیغ دین را داده است، باید نسبت به این توفیق الهی شاکر بود . «یا
موسی انی اصطفیتک علی الناس برسالاتی وبکلامی فخذ ما اتیتک وکن من الشاکرین (58) »
.
47- مبلغ باید نسبت به دستورات الهی جدی و محکم باشد و با شدت، قوت،
صلابت، جدیت، حساسیت و غیرت دینی آن ها را تبلیغ کرده و در عمل به عرصه ظهور برساند
. «فخذها بقوة (59) » ، «یا یحیی خذ الکتاب بقوة (60) » .
- پاورقــــــــــــــــــــی
1) عنکبوت/18 .
2) احزاب/39 .
3) طه/44 .
4) همان .
5) هود/88 .
6) همان .
7) همان .
8) توبه/128 .
9) همان .
10) فتح/29 .
11) انعام/90 .
12) قلم/4 .
13) مائده/99 .
14) قصص/34 .
15) کافرون/2 .
16) یونس/34 .
17) کافرون/2 .
18) اعراف/62 .
19) هود/88 .
20) همان .
21) احزاب/39 .
22) احقاف/35 .
23) ابراهیم/12 .
24) نحل/127 .
25) مزمل/10 .
26) حشر/16 .
27) شعراء/216 .
28) انعام/78 .
29) حجر/88 .
30) انعام/53 .
31) زخرف/81 .
32) آل عمران/159 .
33) طه/132 .
34) شعراء214 .
35) ناس/1 .
36) فلق/1 .
37) انبیاء/66 .
38) انعام/76 .
39) صافات/95 .
40) انبیاء/66 .
41) بقره/170 .
42) انبیاء/87 .
43) قصص/24 .
44) شعراء/216 .
45) شعراء/168 .
46) انبیاء/67 .
47) صافات/89- 88 .
48) صافات/91 .
49) شعراء/89 .
50) هود/31 .
51) اسراء/93 .
52) فصلت/32 .
53) اعراف/128 .
54) اعراف/140 .
55) ابراهیم/6 .
56) ابراهیم/5 .
57) اعراف/142 .
58) اعراف/144 .
59) اعراف/145 .
60) مریم/12
منبع:
مبلغان ش 33
