( حرج ) یا ( لا حرج ) ؟

هرچند در آیات متعدد قرآنی از مردم نفی حرج شده است:

... مَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیَجْعَلَ عَلَیْکُمْ مِنْ حَرَجٍ... - مائده آیه 6 -  وَ مَا جَعَلَ عَلَیْکُمْ فِی الدِّینِ مِنْ حَرَجٍ ... - حج آیه 78 - و در دین کار سنـگـین و شاقى بر شما نگذارد!

و مخصوصا در مورد گروهی از جامعه مثل کور و لنگ و مریض می فرماید: لَیْسَ عَلَى الْأَعْمَى حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْأَعْرَجِ حَرَجٌ وَلَا عَلَى الْمَرِیضِ حَرَجٌ ... - فتح آیه 48 -

و آنقدر مسأله روشن است که بزرگان ما از آن قاعده ای به نام ( لا حرج ) استخراج کرده اند که می گوید:

اساس قوانین اسلام بر سختگیرى نیست ، و اگر در جائى حکمى تولید مشقت شدید کند، موقتا برداشته مى شود، مثلا: هر گاه وضو گرفتن یا ایستادن به هنگام نماز و مانند اینها انسان را شدیدا به زحمت بیندازد، مبدل به تیمم و نماز نشسته مى شود.

اما آن به این معنا نیست که اگر در میدانی کسی توان حضور نداشته باشد ، از حضور در تمام میادین بخشوده شده باشد!

آنچنانی که در آیه 91 توبه ، تصریح می فرماید:

لَیْسَ عَلَى الضُّعَفَاءِ وَلَا عَلَى الْمَرْضَى وَلَا عَلَى الَّذِینَ لَا یَجِدُونَ مَا یُنْفِقُونَ حَرَجٌ إِذَا نَصَحُوا لِلَّهِ وَرَسُولِهِ مَا عَلَى الْمُحْسِنِینَ مِنْ سَبِیلٍ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِیمٌ : بر ضعیفان و بیماران و آنها که وسیله اى براى انفاق (در راه جهاد) ندارند ایرادى نیست (که در میدان مبارزه شرکت نکنند)

اما یک شرط مهم براى حکم معافى آنها بیان کرده و مى گوید:

این در صورتى است که آنها از هر گونه خیر خواهى مخلصانه درباره خدا و پیامبرش دریغ ندارند ( اذا نصحوا لله و رسوله )

یعنى گر چه آنها توانائى گرفتن سلاح بدست و شرکت در میدان نبرد ندارند ولى این توانائى را دارند که با سخن و طرز رفتار خود مجاهدان را تشویق کنند و مبارزان را دلگرم سازند، و روحیه آنها را با شمردن ثمرات جهاد تقویت کنند و به عکس تا آنجا که توانائى دارند در تضعیف روحیه دشمن و فراهم آوردن مقدمات شکست آنها کوتاهى نورزند... - تفسیر نمونه -

داستان ذیل هم از این نمونه است:

پیامبر صلى الله علیه وآله تصمیم گرفت خانه های کسانى را که (بدون عذر شرعى ) در منزل هاى خود نماز مى خواندند و در جماعت مسلمانان شرکت نمى کنند، آتش بزند!!

یک نفر نابینا به حضور پیامبر صلى الله علیه وآله رسید و عرض کرد:

من نابینا (یا شب کور) هستم ، صداى اذان جماعت را مى شنوم ، ولى کسى نیست که دستم را بگیرد و مرا به جماعت برساند. پیامبر صلى الله علیه وآله فرمود:

از منزل خود تا مسجد طنابى ببند، هنگام نماز جماعت آن طناب را بگیر و با کمک آن خود را به مسجد برسان و در نماز جماعت شرکت کن - داستانها و پندها جلد 5 -