کمک به روزه داری کودکان

چرا و چگونه باید به روزه داری بچه ها کمک کنیم؟

شرکت در یک مراسم افطاری یا جشن‌های مشترک، می‌تواند شبکه حمایتی برای کودکتان ایجاد و او را از کاری که انجام می‌دهد، مطمئن‌تر کند.

پایگاه خبری تحلیلی «پارس»- فاطمه علیزاده-

امروزه کمتر کسی را پیدا می‌کنید که نداند آموزش کودکان در سنین کودکی ستون‌های رفتاری آنان در بزرگسالی را می‌سازد. مهم‌تر از آن، کمتر کسی را می‌بینید که برای این آموزش و تربیت، دغدغه نداشته باشد و برنامه‌ریزی نکند یا زمانی را به خواندن مباحث مختلف در این زمینه اختصاص ندهد. در دنیای امروز و روزگار ما، نیاز به ارتباط معنوی با هستی و بالا بودن سطح هوش هیجانی یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های شخصیت آدم‌ها به‌حساب می‌آید. کودکان از همه نظر به ما نیازمندند و داشتن هویت ارزشی نیز یکی از مهم‌ترین نیازهای آنان به‌حساب می‌آید. از طرفی، ایجاد این هویت و پرورش معنویت در کودکان، مهارتی است که والدین باید آن را بیاموزند و کمی بیشتر از دیکته یک رفتار مذهبی و فراتر از شیوه دستوری آن به کودک، روی آن وقت بگذارند. به خرج دادن کمی ذکاوت در آموزش رفتارهای مذهبی، کودکانی سالم و با هویت را خواهد ساخت. اگر تا به حال گمان می‌کردید که کودکان خودشان از سطح جامعه، مفاهیم مذهبی را دریافت می‌کنند و بعدترها آن را اجرا می‌کنند، سخت در اشتباهید؛ از قدیم گفته‌اند «کودک به بزرگ‌ترش نگاه می‌کند». یادتان باشد که شما باید برای ایجاد این هویت، محیطی را فراهم کنید و برای آن برنامه داشته باشید تا این بستر در کودکتان شکل بگیرد. اگر دغدغه داشتن یک کودک سالم و با هویت را در سر دارید، برای آن وقت بگذارید. ما امروز چند راهکار برای آماده‌سازی‌ کودکان و نوجوانان برای روزه گرفتن را بررسی خواهیم کرد؛ با ما همراه شوید.

رمضان را جشن بگیریم
ما هر طور که با مسائل برخورد کنیم، نحوه رفتار کودکانمان و نگرش آنان را شکل می‌دهیم. اگر هر سال برای آمدن عید غوغایی در خانه‌مان برپاست و همه در تکاپوی خانه‌تکانی و خرید لباس عید هستند، به کودکانمان یاد می‌دهیم که این بخش از سال برایمان اهمیت ویژه‌ای دارد و ما خود را برای آمدن آن آماده می‌کنیم. رفتارهای ما در ‌ماه مبارک رمضان نیز می‌تواند به کودکمان بفهماند که در زمان خاصی قرار گرفته‌ایم و باورهای خاصی را در او زنده کند؛ یا اینکه رفتارمان چنان بی‌اهمیت و بی‌شوق باشد و از کنار این‌ماه چنان بگذریم که برای کودکمان فرقی نداشته باشد که در ‌ماه‌رمضان قرار دارد یا‌ ماه دیگری. یادتان باشد برای ساخت فضای ذهنی کودک باید او را در رفتارهایتان شریک کنید؛ برای افطاری و سحری هیجان داشته باشید و این هیجان را به کودکتان منتقل کنید. از آداب این‌ماه برایش بگویید و از او بخواهید بعضی از آنها را رعایت کند و مهم‌تر از همه او را در فعالیت‌هایی که صرفا مخصوص این‌ماه است، از مراسم‌ افطاری گرفته تا دعاها و مجالس مخصوص شب‌های‌ماه رمضان مشارکت دهید. برای اینکه کمی حال و هوای خانه‌تان را هم عوض کنید، می‌توانید چند طرح از فانوس‌های کاغذی را روی کاغذ ترسیم کنید و با کمک طلق‌های رنگی برای آن شیشه بسازید و آن را روی ورودی خانه‌تان نصب کنید. یا اینکه به‌همراه کودکتان با کاغذهای‌های رنگی و یک روبان، ریسه‌هایی درست کنید و آن را روی در اتاقش بچسبانید.

با بهترین لفظ او را صدا کنید
سحری خوردن و بیدار شدن هنگام سحر برای همه کودکان جذاب است. آنها گمان می‌کنند که کار بزرگانه‌ای را انجام می‌دهند و از این حس خشنودند. اگر کودکتان در سنین کم مثلا 5سالگی قرار دارد و درخواست می‌کند او را برای سحر بیدار کنید، امکان این تجربه را برای او فراهم کنید اما یادتان باشد برای بیدارکردن کودکان و نوجوانانی که روزه می‌گیرند، از الفاظ و لحن مناسب هنگام بیدار کردن برای سحر استفاده کنید. برخوردهای مناسب شما هنگام بیدار کردن کودک از خواب، باعث خوشایند‌ترشدن روزه برای آنها می‌شود. تکان دادن‌های شدید یا به کاربردن تحکم و الفاظ نامناسب موجب می‌شود کودک با افکاری منفی از خواب بیدار شود. برای این رفتارتان هم در‌ماه مبارک فکر کنید و چند لفظ دلنشین و خوشایند را برای دلبندتان انتخاب و او را با نوازش از خواب سحر یا عصر بیدار کنید.

دعای فرشته‌ها مستجاب است
اگر کودکتان در سنی قرار دارد که بر او واجب است روزه بگیرد، نخستین تجربه روزه گرفتن از مهم‌ترین تجربه‌های اوست؛ این تجربه را دست‌کم نگیرید. تمام تلاشتان را بکنید تا نخستین تجربه روزه‌داری را برای فرزندانتان جذاب کنید. آنها کار بزرگی انجام می‌دهند و همقدم با بزرگ‌ترها در این ضیافت خدا شرکت می‌کنند. برایشان هدیه بخرید و برای هدیه‌هایشان برنامه‌ریزی کنید و هیچ وقت به آنها پول ندهید! برای تشویق کودکتان هدیه را در زمان افطار و در میان جمع به او بدهید. یادتان باشد که حتما او را در میان جمع تشویق کنید و از او بخواهید تا در میان جمع برای همه دعا کند، زیرا او فرشته‌ای است که دعایش مستجاب می‌شود.

یک دورخیز خوشایند
اگر کودکانتان هنوز به سن تکلیف نرسیده‌اند، فرصت‌ماه مبارک رمضان امسال را از دست ندهید و از همین روزها آنها را برای روزه‌داری در سال‌های بعد آماده کنید. والدین برای مواجهه کودکان با برخی موقعیت‌ها، برنامه‌های تمرینی دارند، مثلا تلاش می‌کنند تا قبل از رفتن به مدرسه، به کودک نوشتن و خواندن یاد بدهند یا حداقل او را با اصول کلی آن آشنا کنند. این موضوع نشان می‌دهد والدین می‌دانند باید کودک را برای رویارویی با موقعیت جدید، آموزش داد اما جالب اینجاست که بسیاری از پدران و مادران گمان می‌کنند که آموزش رفتار عبادی را باید تا آمدن سن تکلیف و حتی بعدتر از آن به تأخیر بیندازند. این در حالی است که در سیره امام معصوم علیه‌السلام به صراحت و یقین آمده است که کودکان‌شان را قبل از سنین تکلیف آماده انجام وظایف دینی می‌کردند. روزه‌های کودکانه و کله گنجشکی، نمونه‌ای از آماده‌سازی‌ است؛ این شیوه را 2تا 3سال قبل از رسیدن به سن تکلیف اجرا کنید.

خلاقیت داشته باشید
در روزه‌های امسال، تا می‌توانید به کودکان کمک کنید که ساعت‌های شب، از افطار تا سحر را بیدار بمانند. در میان هدایایی که برایشان می‌خرید، کتاب‌های مذهبی بخرید و در این فرصت شب بیداری، برایشان کتاب بخوانید یا یک بازی مذهبی ترتیب بدهید. با این شیوه هم از فضیلت شب زنده‌داری در شب‌ها برخوردار می‌شوید، هم کودکتان فرصت مناسبی برای خوردن و آشامیدن پیدا می‌کند و هم بخشی از ساعات طولانی روزه‌داری را در خواب به سر می‌برد. در طول روز هم برنامه‌هایی برای او درنظر بگیرید تا بیشتر سرگرم انجام آنها باشد. حواستان بیشتر از قبل به خورد و خوراک کودکان باشد. آنها خیلی وقت‌ها یادشان می‌رود که تشنه هستند و باید آب بخورند. به‌عنوان یکی از هدیه‌ها، برایشان یک دست ظرف غذاخوری جدید و جذاب هدیه بخرید. غیر از وعده اصلی غذا به‌عنوان تنقلات، به جای چیپس و پفک که عطش را زیاد می‌کنند، از مغز بادام و پسته استفاده کنید. در طول شب یکی‌دو نوشیدنی دلچسب با انواع شیر و بستنی و میوه برایشان تهیه کنید.

او را قانع کنید
مهم است که با کودکانتان حرف بزنید حتی اگر گمان می‌کنید آنها چیزی از دین یا مفاهیم دینی نمی‌فهمند، اما باید با زبان ساده مفاهیم را برایشان توضیح دهید. یادتان باشد که اصل مهم این است که شما برای کودکتان و هویتی که قرار است برای او بسازید، وقت و حوصله بگذارید. فلسفه روزه‌داری را به بیان ساده برای کودک مطرح کنید. تمامی احکام اسلام دارای زیر بنای عقلی و مزایای معنوی و مادی است اما باید آنها را به زبان ساده برای کودک بیان کرد. می‌توانید به او بگویید که خداوند دوست دارد روزه دار باشیم تا به یاد افراد نیازمند بیفتیم. یا ما با روزه تمرین می‌کنیم تا بیشتر مراقب اعمال خود باشیم.

خوش اخلاق باشید
یادتان باشد که خودتان یک الگوی معنوی برای فرزندانتان هستید. یکی از مهم‌ترین اثرات روزه‌داری، تربیت نفس و ایجاد اخلاق خوش و صبورانه در انسان است. گاهی با برخوردهای تند و زننده‌تان می‌توانید احساس منفی را در کودکان شکل بدهید. برای استراحت خود و فرزندانتان زمانی را تعیین کنید و مانع بازی کردن یا تماشای کارتون‌های دلخواه‌شان نشوید. اگر کودکتان را برای روزه‌داری در سال‌های بعد آماده می‌کنید به‌طور افراطی و با برخورد نامناسب او را از خوردن و آشامیدن منع نکنید. حواستان باشد که در طول ساعات روزه‌داری با عبارات نامناسب برای بیان ضعف و گرسنگی، یا ‌مشکل دانستن سحرخیزی و شکایت از انجام امور‌ماه مبارک رمضان به کودکان و نوجوانان پیام‌های منفی ندهید تا احساسات و نگرش‌های نامناسب در آنها شکل نگیرد. ساعت‌های استراحت خودتان و فرزندتان را مشخص کنید. اگر در شب‌های رمضان ساعت‌های خوابی‌تان را تغییر می‌دهید، آن را به اطلاع فرزندتان برسانید تا او بداند دلیل این تغییر چیست.

مثل کوه محکم
از روزه‌داران کوچک‌تان در برابر امواج منفی دیگران دفاع کنید. شاید در دور و بر شما هم افرادی پیدا شوند که ظاهرا دلسوز‌تر از شما برای فرزندتان هستند؛ افرادی که با لحنی ترحم‌برانگیز به کودک روزه‌دارتان می‌گویند «آخی، روزه گرفتن برای تو خیلی زوده !» در این مواقع در کمال آرامش و البته با قاطعیت از فرزندتان حمایت کنید و با بیانی ساده در باب چند جمله کوتاه از او دفاع کنید. او حتما عاشق پشتیبانی شما خواهد شد و به‌خودش، شما و روزه‌داری‌اش افتخار خواهد کرد. می‌توانید برای یکی از برنامه‌هایی که در راستای حمایت از کودکتان انجام می‌دهید، از دوستانش برای افطار دعوت کنید. خانواده‌هایی که از نظر نگرش به روزه گرفتن فرزندان و احساس مسئولیت تربیتی برای فرزندانشان مشابه و همراه شما هستند و نیز کودکان و نوجوانان همسن فرزند خود را که تجارب روزه‌داری خوشایند دارند را انتخاب کنید. اگر می‌توانید، با آنها در مجالس دعا شرکت کنید. افطاری دادن و دعوت از خانواده ایشان، شرکت در یک مراسم افطاری یا جشن‌های مشترک، می‌تواند شبکه حمایتی برای کودکتان ایجاد و او را از کاری که انجام می‌دهد، مطمئن‌تر کند.

برای کودکتان سفره ویژه‌ای بچینید
بوی دارچین روی هلیم، بوی نان سنگک کنجدی و ریحان تازه و شوق رسیدن به اذان مؤذن‌زاده، همه‌شان خاطرات خوب و خوش این روزهاست که دعا دعا می‌کنیم در لایه‌های عمیق ذهن کودکانمان جا خوش کنند. در دنیای کودکان که پر است از تخیل، شاید بزرگ‌ترین آرزو، رویای بزرگ شدن باشد و روزه‌داری یکی از کارهای دوست داشتنی و جذاب بزرگ‌ترهاست که کودکان عاشق انجام آن هستند. اما روزه‌داری در کودکی شرایط ویژه‌ای دارد که والدین تنها درصورت فراهم کردن آن شرایط، باید از کودکانشان انتظار روزه‌داری داشته باشند. یکی از مهم‌ترین وظایف پدران و مادران در زمان روزه‌داری، توجه به تغذیه کودکان است. کودکان در سن رشد به سر می‌برند و باید برنامه غذایی‌شان به‌نحوی تامین شود که تمام مواد مغذی به بدنشان برسد. برای این کار، سحری را جدی بگیرید و به‌عنوان یک وعده غذای کامل با آن برخورد کنید و هرگز آن را حذف نکنید. برای داشتن یک سحری کامل، تمام گروه‌های غذایی شامل لبنیات، گوشت، نان و غلات، سبزیجات و میوه‌ها را آماده کنید. با توجه به اینکه حجم معده فرزندتان کوچک است، از او بخواهید تا یک ساعت قبل از سحری، وعده میوه را میل کند تا مانع یبوست در او شود. تنقلات و آجیل‌ها را هم در طول ساعت شب به او تعارف کنید تا میل خوردن او به سحری کم نشود. تا جایی که می‌توانید چربی و سرخ‌کردنی‌ها یا غذاهای پرحجم و نفاخ را از وعده سحری حذف کنید. خورش‌های کم‌چرب و غذاهای کبابی یا بخارپز بهترین گزینه‌ برای سحری پرقوت هستند. مصرف قندهای پیچیده، نان‌های سبوس‌دار و حبوبات، در وعده سحر، باعث می‌شوند بچه‌ها در طول روز، کمتر گرسنه شوند و راحت‌تر بتوانند روزه‌داری را تحمل کنند.

حواستان باشد که آب، شیر و سایر مایعات باید در حد اعتدال مصرف شود چون اگر بچه‌ها کمتر از حد معمول، آب یا مایعات بنوشند در طول روز، با مشکل کم آبی مواجه می‌شوند و ممکن است به کلیه‌هایشان فشار وارد شود. بهتر است هر شب علاوه بر آب و چای، یکی‌دو نوشیدنی خوشمزه و مقوی برای کودکانتان درست کنید. از انواع بستنی و میوه یا شیر و عسل نیز در ترکیب نوشیدنی‌ها استفاده کنید. یکی از ساده‌ترین نوشیدنی‌ها شیر موز است که می‌توانید به آن مقداری بستنی وانیلی و یا میوه‌های دیگر مانند انبه اضافه کنید و در نهایت آن را در یک لیوان دوست داشتنی بریزید، یک نی خوش‌رنگ درونش بگذارید و با چند تکه میوه تزئین کنید. بر سر سفره افطار از کودکان بخواهید تا روزه‌شان را با مواد قندی طبیعی مانند خرما یا عسل باز کنند. هرگز نوشیدنی یخی مانند آب یخ، یا نوشابه‌های گاز دار را سر سفره افطار نیاورید. به کودکان یک نوشیدنی گلاب و نبات یا چای ولرم تعارف کنید تا با نوشیدن آن، معده‌شان برای غذاهای سفت‌تر آمادگی پیدا کند. افطاری بچه‌ها باید مانند وعده صبحانه کم‌حجم و پرکالری و زود هضم باشد. حواستان باشد کودکتان پرخوری نکند، اگر کودکتان ولع فراوانی برای خوردن غذاهای سفره دارد، با آرامش به او اطمینان بدهید که تا سحر می‌تواند کم‌کم همه آنها را بخورد و در این حالت معده‌اش آرام‌تر خواهد بود. اگر کودکتان افطاری سبکی میل کرده است، حتما در 2ساعت بعد، یک ساندویچ کوچک و سبک برای او بگیرید یا یک شام پر انرژی و البته سبک برای او فراهم کنید. یک ساندویچ فیله مرغ و کاهو یا یک تکه کوکو یا کتلت و سبزی گزینه‌های مناسبی برای شام هستند. در زمان روزه‌داری کودکتان حتما سری به پزشک او بزنید و اگر لازم است، مولتی‌ویتامین مخصوص کودکان را با نظر پزشک برای او تهیه کنید.