ستمکارترین فرد از دیدگاه قرآن
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ مَنَعَ مَسَاجِدَ اللَّهِ أَنْ یُذْکَرَ فِیهَا اسْمُهُ وَسَعَى فِی خَرَابِهَا أُولَئِکَ مَا کَانَ لَهُمْ أَنْ یَدْخُلُوهَا إِلَّا خَائِفِینَ لَهُمْ فِی الدُّنْیَا خِزْیٌ وَلَهُمْ فِی الْآَخِرَةِ عَذَابٌ عَظِیمٌ (114) -سوره مبارکه بقره-
شان نزول :
1. در کتاب (اسباب النزول ) از (ابن عباس ) چنین آمده که این آیه در مورد (فطلوس ) رومى و یاران مسیحى او نازل شده است ، آنها با بنى اسرائیل جنگیدند و تورات را آتش زدند و فرزندان آنها را به اسارت گرفتند، بیت المقدس را ویران ساختند و مردارها در آن ریختند.
مرحوم (طبرسى ) در (مجمع البیان ) از (ابن عباس ) نقل مى کند که این کوشش در تخریب و نابودى بیت المقدس همچنان ادامه داشت تا زمانى که به دست مسلمانان فتح شد.
2. در روایتى از امام صادق (علیه السلام ) نیز مى خوانیم که این آیه در مورد قریش نازل گردید، در آن هنگام که پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) را از ورود به شهر مکه و مسجد الحرام جلوگیرى مى کردند
3. بعضى شأن نزول سومى براى آیه گفته اند و آن اینکه منظور مکانهائى است که مسلمانان در مکه براى نماز داشتند و مشرکان پس از هجرت پیامبر (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) آنها را ویران کردند.
هیچ مانعى ندارد که نزول آیه ناظر به تمام این حوادث بوده باشد، بنابر این هر یک از شان نزولهاى فوق یکى از ابعاد مساءله را منعکس مى کند .
تفسیر:
بررسى شان نزول هاى فوق نشان مى دهدکه روى سخن در آیه به هر سه گروه ، یهود و نصارى و مشرکان ، است ، هر چند بحثهاى آیات گذشته بیشتر به یهود اشاره مى کرد و گاهى به نصارى .
به هر حال (یهود) با ایجاد وسوسه در مساءله تغییر قبله کوشش داشتند که مسلمانان به سمت بیت المقدس نماز بخوانند تا با این کار هم تفوقى بر آنها داشته باشند و هم مسجد الحرام و کعبه را از رونق بیندازند.
(مشرکان مکه ) نیز با منع پیامبر اسلام (صلى اللّه علیه و آله و سلم ) و مسلمانان از زیارت خانه خدا عملا به سوى خرابى این بناى الهى گام برمیداشتند.
(مسیحیان ) نیز با گرفتن بیت المقدس و ایجاد وضع ناهنجارى که در بالا از ابن عباس نقل شد در تخریب آن میکوشیدند.
قرآن در برابر این سه گروه و تمام کسانى که در راهى مشابه آنها گام بر میدارند مى گوید:( چه کسى ستمکارتر است از آنها که از بردن نام خدا در مساجد الهى جلوگیرى مى کنند و سعى در ویرانى آنها دارند) (و من اظلم ممن منع مساجد الله ان یذکر فیها اسمه و سعى فى خرابها).
به این ترتیب قرآن این جلوگیرى را ستمى بزرگ و عاملان آن را ستمکارترین مردم معرفى مى کند و راستى هم چه ستمى از این بالاتر که در تخریب پایگاه هاى توحید بکوشند و مردم را از یاد حق باز دارند و شرک و فساد را در جامعه گسترش دهند.
سپس در ذیل این آیه مى گوید:( شایسته نیست آنها جز با ترس و وحشت وارد این اماکن شوند) (اولئک ما کان لهم ان یدخلوها الا خائفین ).
یعنى مسلمانان و موحدان جهان باید آنچنان محکم بایستند که دست این ستمگران از این اماکن مقدس کوتاه گردد و احدى از آنان نتوانند آشکارا و بدون ترس و وحشت وارد این مکانهاى مقدس شوند.
بلکه سرانجام چنان مى شود که جز با وحشت نمى توانند گام در آن بگذارند، درست همان سرنوشتى که مشرکان مکه در مورد مسجد الحرام پیدا کردند.
و در پایان آیه مجازات دنیا و آخرت این ستمکاران را با تعبیر تکان دهندهاى بیان کرده مى گوید: (براى آنها در دنیا رسوائى است و در آخرت عذاب عظیم ) (لهم فى الدنیا خزى و لهم فى الاخرة عذاب عظیم ).
و این است سرنوشت کسانى که بخواهند میان بندگان و خدایشان جدائى بیفکنند.
طرق ویرانى مساجد:
بدون شک مفهوم آیه فوق ، مفهومى وسیع و گسترده است و به زمان و مکان معینى محدود نمى شود، همانند سایر آیاتى که در شرائط خاصى نازل گردیده اما حکم آن در همه قرون و اعصار ثابت است ، بنابر این هر
کس و هر گروه به نوعى در تخریب مساجد الهى بکوشد و یا مانع از آن شود که
نام خدا و عبادت او در آنجا انجام گیرد مشمول همان رسوائى و همان عذاب عظیم
است که در آیه اشاره شده .
توجه به این نکته نیز لازم است که
جلوگیرى از ورود به مسجد و ذکر نام پروردگار و کوشش در تخریب آن ، تنها به
این نیست که مثلا با بیل و کلنگ ساختمان آن را ویران سازند، بلکه هر عملى که نتیجه آن تخریب مساجد و از رونق افتادن آن باشد نیز مشمول همین حکم است .
چرا که در تفسیر آیه انما یعمر مساجد الله ... (سوره توبه آیه 18) چنانکه خواهد آمد طبق صریح بعضى از روایات ، منظور از عمران و آبادى مسجد تنها ساختمان آن نیست ، بلکه حضور در آنها و توجه به محافل و مجالس مذهبى که در آنها تشکیل مى گردد و موجب یاد خدا است نیز یکنوع عمران است بلکه مهمترین عمران شمرده شده .
بنابرین در نقطه مقابل ، آنچه باعث شود که مردم از یاد خدا غافل گردند و از مساجد باز مانند، ظلمى است بسیار بزرگ !.
عجب اینکه در عصر و زمان ما گروهى از متعصبین نادان و خشک و دور از منطق از وهابیان به بهانه احیاى توحید، سعى در تخریب پاره اى از مساجد و ساختمانهائى که بر قبور بزرگان اسلام و صلحاء شده و همیشه مرکز یاد خدا است دارند، و عجیبتر اینکه این ستمگران بى منطق ، اعمال خود را تحت عنوان مبارزه با شرک انجام میدهند و در این راه مرتکب انواع گناهان و کبائر مى شوند.
در
حالى که اگر فرضا کار خلافى در یکى از این مراکز مقدس انجام شود باید جلو
آن را گرفت نه اینکه این خانه هاى توحید را به تخریب کشاندکه این کار همانند کار مشرکان جاهلیت است .
بزرگترین ستم
نکته دیگرى که در این آیه باید مورد توجه قرار گیرد این است که خداوند این چنین اشخاص را ظالمترین افراد شمرده ، و در واقع هم چنین است ، زیرا تعطیل و تخریب مساجد و جلوگیرى از مراکز توحید نتیجه اى جز سوق مردم به بى دینى نخواهد داشت ، و میدانیم زیان این کار از هر عملى بیشتر و عواقب شوم آن دردناکتر است .
منبع:
تفسیر نمونه ذیل آیه 114 بقره
توجه:
در 15 مورد از قرآن مجید افرادى به عنوان ظالمترین و ستمکارترین مردم معرفى شده اند که همه با جمله استفهامیه و من اظلم یا فمن اظلم
(چه کسى ستمکارتر است ) شروع شده است ، گر چه بسیارى از این آیات درباره
شرک و بت پرستى و انکار آیات الهى سخن مى گوید، یعنى ناظر به اصل توحید است
، ولى بعضى از آنها نیز درباره مسائل دیگر میباشد مانند و من اظلم ممن منع مساجد الله ان یذکر فیها اسمه چه کسى ستمکارتر است از آنهائى که مانع ذکر نام خدا در مساجد شوند؟ (بقره - 114).
و در مورد دیگر میخوانیم : و من اظلم ممن کتم شهادة عنده من الله چه کسى ستمکارتر است از آنها که کتمان شهادت میکنند؟ (بقره - 140)
در اینجا این سؤال پیش مى آید: چگونه ممکن است هر یک از این طوائف ستمکارترین مردم باشند؟ در صورتى که ظالمترین تنها بر یک طائفه از آنها صدق مى کند.
در پاسخ میتوان گفت : همه این امور در حقیقت از یکجا ریشه میگیرد و آن مسئله شرک و کفر و عناد است
زیرا منع مردم از ذکر خدا در مساجد و سعى و کوشش در ویران ساختن آنها
نشانه کفر و شرک است ، و همچنین کتمان شهادت که ظاهرا منظور از آن کتمان
شهادت بر حقایقى است که موجب سرگردانى مردم در وادى کفر میشود از چهره هاى
گوناگون شرک و انکار خداوند یگانه است .
منبع:
تفسیر نمونه ذیل آیه وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ کَذِبًا أَوْ کَذَّبَ بِآَیَاتِهِ إِنَّهُ لَا یُفْلِحُ الظَّالِمُونَ (21) - سوره مبارکه انعام -
